Ο Αναγνώστης και το Διαζύγιο

Ο Αναγνώστης και το Διαζύγιο

Τον τελευταίο καιρό έχει γεμίσει το mailbox μου με καταγγελίες εναντίον των εκδόσεων Άγρα για την απόλυση ενός υπαλλήλου, του Ντίνου Παλαιστίδη. Διάβασα φοβερά και τρομερά πράγματα για εργασιακούς μεσαίωνες, καταπίεση και κεραυνούς εν αιθρία με την αδικαιολόγητη απόλυση ενός συνδικαλιστή.  Τρομοκρατήθηκα. Το θέμα δεν μπόρεσε να παραμείνει αδιάφορο για μένα παρότι όλα αυτά τα αζήτητα ηλεκτρονικά μηνύματα τα διέγραψα. Όμως εκείνα συνέχιζαν και συνέχιζαν να έρχονται κάθε μέρα κι από άλλη πλευρά: μια πραγματική θύελλα πληροφόρησης για τις εκδόσεις Άγρα, τόσο πολλά που ανταγωνίζονται σε ποσότητα εκείνα που αφορούν την οικονομική κρίση που περνάμε. 

    

Γνωρίζω πολύ καλά τον Σταύρο Πετσόπουλο και κάτι από αυτά που διάβασα δεν ταιριάζει καθόλου με τον άνθρωπο που ξέρω. Μα είναι δυνατόν να άλλαξε ξαφνικά; να ξεπούλησε τις αρχές του; να έγινε στυγνός έμπορος; Μήπως κι εγώ εν τέλει δεν καταλαβαίνω επαρκώς τους ανθρώπους και τις κρυμμένες τους σκέψεις και βλέψεις; 

Στη ζωή αποκτάει κανείς φίλους, τους περισσότερους αλλά σταθερότερους από αυτούς τους γνωρίζει την εποχή του σχολείου. Έτσι γνώρισα κι εγώ  τον Σταύρο Πετσόπουλο. Παρότι λίγο μεγαλύτερος από μένα, λόγω κοινών ενδιαφερόντων και αξιών θα έλεγα, βρεθήκαμε στις ίδιες παρέες συχνά.  Από τότε βρισκόμαστε ελάχιστα αλλά κάθε φορά, κάτι από την παλαιά επικοινωνία που είχαμε φανερωνόταν ακόμη ζωντανό. 

Θα έλεγα πως παρακολουθούσα όλα αυτά τα χρόνια με ενδιαφέρον την πορεία του, μέσα από τις εκδόσεις του. Πίσω από κάθε νέο  βιβλίο που εξέδιδε  "διάβαζα" τις σκέψεις του, έβλεπα καθαρά τις επιλογές του και το γούστο του: έμοιαζε, απ' όσο μπορούσα να κρίνω, να παραμένει πιστός σε όσα έλεγε από την εποχή του σχολείου και λίγο μετά, όταν βρισκόμασταν πιο συχνά και κουβεντιάζαμε πιο τακτικά. Ένας άνθρωπος που κατάφερε να προσφέρει αλλά και να επιβιώσει κιόλας προσφέροντας, πολύ δύσκολο πράγμα. Ένας άνθρωπος που με σταθερότητα υπηρέτησε ένα όραμα. Παράλληλα ένοιωθα ότι κι εκείνος με παρακολουθούσε, από απόσταση και κυρίως μέσω κοινών φίλων, την πορεία μου μέσα από τους πολύπλοκους δαιδάλους της οικολογίας και του κινήματος για την προστασία της πανίδας που ακολούθησα κι έβλεπε το όραμα που καθοδηγούσε την δική μου ζωή μέσα από επιτυχίες, αποτυχίες και δυσκολίες. Τα πράγματα όμως ήρθαν έτσι, που δεν συνεργαστήκαμε ποτέ.  

Πάνω από όλα όμως θυμάμαι έναν διάλογο που είχαμε κάνει στο μικρό δωμάτιο που είχε στην ταράτσα του σπιτιού του κοντά στο Στάδιο. Βλέποντας πόσο τον ενδιέφερε η λογοτεχνία, τον ρώτησα: " Μα καλά, Σταύρο, εσύ γιατί δεν γράφεις;"  "Όχι" μου λέει. "Εγώ  ξέρω ποιος είμαι: είμαι αναγνώστης. Λατρεύω την λογοτεχνία ως αναγνώστης και με αυτό θα ασχοληθώ!"

Από κείνη τη στιγμή κατάλαβα τα πάντα: σκοπός του Σταύρου ήταν ως αναγνώστης να υπηρετήσει τους άλλους αναγνώστες και να τους κάνει περισσότερους, να μοιράσει την χαρά που ένοιωθε εκείνος διαβάζοντας. Στη σημερινή εποχή που όλοι μιλάνε και φλυαρούν όλο και πιο ακατάπαυστα ( δεν βγάζω τον εαυτό μου απ΄έξω, στους σχετικά φλύαρους ανήκω, γι αυτό γράφω τώρα) ένας άνθρωπος που επιμελώς σιωπά και βοηθά άλλους να σιωπούν αλλά και να αποκτούν αυτιά να ακούσουν είναι πολύτιμος. Ένας άνθρωπος που προωθεί συνειδητά την εσωτερική δημιουργικότητα της ανάγνωσης και άρα την αναβάθμιση της επικοινωνίας μας είναι μοναδικός. 

Αλλά είναι και αδύναμος: όταν χρειαστεί να μιλήσει, πως θα το κάνει; η φλυαρία των άλλων θα τον σκεπάσει. Δεν πήρα ούτε ένα μήνυμα υπεράσπισης των εκδόσεων  Άγρα, ενώ καταγγελίες έλαβα δεκάδες. 

Ο Σταύρος έγινε η ατμομηχανή της αναβάθμισης της ποιότητας του Ελληνικού βιβλίου. Όλα άλλαξαν από τότε που δημιούργησε και έθεσε σε κυκλοφορία την δικιά του αισθητική. Σήμερα οι μιμητές του είναι αναρίθμητοι. Παράλληλα φρόντισε επιμελώς να μην ανεβάσει τις τιμές για να είναι το βιβλίο κάτι προσιτό σε όλους. Ανέβασε το επίπεδο των μεταφράσεων πληρώνοντας καλύτερα τους μεταφραστές και επιλέγοντας την ποιότητα.  'Άνοιξε τα μάτια του Ελληνικού αναγνωστικού κοινού στον κόσμο, στην παγκόσμια λογοτεχνία. Συνέβαλλε στο να γίνουν γνωστοί πολλοί  νέοι Έλληνες ποιητές και λογοτέχνες, εκδίδοντάς τους, ασχέτως με τα εμπορικά κριτήρια, δημιουργώντας έναν κύκλο πνευματικών ανθρώπων γύρω από τις εκδόσεις, μια παραδοσιακή σχέση εκδότη- δημιουργού που ουσιαστικά έλλειπε από την Ελλάδα με εξαίρεση τις εκδόσεις Ίκαρος, παλαιότερα. Αναβάθμισε τα βιβλία τέχνης, έβαλε την φωτογραφία στο επίκεντρο, έβγαλε ξεχασμένους συγγραφείς, όπως ο Στρατής Δούκας από την λήθη και την αφάνεια, έβγαλε την ποιοτική αστυνομική λογοτεχνία από τα βίπερ και μας βοήθησε να την απολαύσουμε. Όλα αυτά έφεραν τα πάνω κάτω στο βιβλίο σήμερα, άλλαξαν τον τρόπο που διαβάζουμε, άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε...

Και τώρα; Μα τι έγινε; Τι συνέβη; Όλα αυτά, πήγαν στον βρόντο; Μποϋκοτάρουμε λοιόν τον στυγνό επιχειρηματία που όλως παραδόξως προσέφερε και στον πολιτισμό μας και μας έκρυβε τόσα χρόνια τις αληθινές προθέσεις του; Το αδίστακτο αφεντικό που κερδίζει σε βάρος των εργαζομένων του; 

Προσωπικά μπορώ να δώσω μία και μόνο ερμηνεία:  Ο Σταύρος καθοδηγείται από ορισμένες αρχές, συγκεκριμένη αισθητική και στόχο. Προφανώς, κατευθύνοντας με αυτόν τον τρόπο έναν εκδοτικό οίκο, θεωρούσε τους εργαζόμενους ως συνεργάτες, φίλους και περίμενε από αυτούς, καλώς ή κακώς, να μοιράζονται τις αρχές του, να μετέχουν στο όραμά του. Όποιος όμως έχει αρχές, πέρα από το χρήμα, πέφτει  δυστυχώς σε αντιφάσεις. Αν ήταν το χρήμα και το κέρδος που τον καθοδηγούσε το όλο ζήτημα θα ήταν πολύ πιο απλό: τόσες και τόσες απολύσεις έχουν γίνει και γίνονται καθημερινά. Δεν κατέληξαν όμως σε καταιγισμό καταγγελιών όσο αυτή, η μία και μοναδική που έγινε από την Άγρα μέσα σε τόσα χρόνια. 

Δυστυχώς όμως μια συνεργασία μπορεί να λειτουργεί κάτω από κάποιες προϋπόθεσης, κάτω από κάποιες άλλες όχι και ο χρόνος είναι μια μεταβλητή που μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω. Το αποτέλεσμα είναι κάποιες συνεργασίες να έχουν ημερομηνία λήξης λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων που προκύπτουν στην πορεία. Για να μην πολυλογώ και να με καταλάβετε εύκολα κάπως έτσι διαλύθηκαν και οι Beatles. 

Θα πρέπει λοιπόν, εικάζω βέβαια χωρίς να ξέρω, να δούμε την υπόθεση που προέκυψε περισσότερο με τους όρους ενός διαζυγίου παρά μιας απόλυσης, όπου  ένας επιχειρηματίας απολύει στυγνά έναν εργαζόμενο. Γνωστό πως μερικές φορές τα διαζύγια είναι θορυβώδη ενώ οι απολύσεις συνήθως ούτε που τις παίρνουμε χαμπάρι. 

Θα πρέπει να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τις εκδόσεις του, καταλαβαίνοντας τις αντιφάσεις που μπορεί να προκύψουν σε κάθε συμβίωση και να αφήσουμε την δικαιοσύνη να λύσει τα υπόλοιπα. Χωρίς τις εκδόσεις Άγρα ο πολιτισμός μας θα είναι φτωχότερος και οι αναγνώστες θα χάσουν τον εμπνευστή τους. Να μην ξεχνάμε όμως, πως ο αναγνώστης είναι αυτός που απολαμβάνει την φωνή των άλλων, αυτός που ακούει. Όταν όμως έρθει η στιγμή να πρέπει να μιλήσει είναι άφωνος, αδύναμος.