Είναι οι Π.Ο.Τ.Α. τουριστική ανάπτυξη;

Οι Π.Ο.Τ.Α  (Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης) επιδοτούνται γιατί απευθύνονται σε μη αναπτυγμένες περιοχές ώστε να λειτουργήσουν ως νέες αγορές συμβάλλοντας στην ευρύτερη ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής. Είναι όμως έτσι; Επισκέφθηκα μαζί με τον φίλο μου Γιώργο Δημητρίου, με την ευκαιρία του ταξιδιού μας στην Καλαμάτα την περίφημη Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας στον Ρωμανό.  Εκτός από την επίσκεψή μας, συζητήσαμε με ανθρώπους στα καφενεία προσπαθώντας να σχηματίσουμε μια καλύτερη εικόνα. Αυτά που ακολουθούν είναι μερικά συμπεράσματα, που ίσως βοηθήσουν την εν γένει πολιτική αλλά και την κοινή γνώμη απέναντι σε τέτοια έργα, που προωθούνται και σε άλλες περιοχές της χώρας.

Τοπικότητα  

Η επένδυση δεν προωθεί καθόλου την τοπική οικονομία για τους εξής λόγους:

Δεν εξασφαλίζεται με κανέναν τρόπο ότι οι τουρίστες θα διαχέονται στην περιοχή, αντίθετα, τόσο η αρχιτεκτονική ( το κτήριο θυμίζει κλειστό φρούριο) αλλά και το γεγονός ότι είναι σχετικά μακριά από μεγαλύτερους οικισμούς και περιλαμβάνει εστιατόρια, συνεδριακά κέντρα, πισίνες, μαγαζιά, αθλητικά, πισίνες, γκολφ και εν γένει τα πάντα, το καθιστά πλήρως αυτοτελές και αυτόνομο. Στην ουσία θα λειτουργεί ως μη πλωτό κρουαζιερόπλοιο, με πλήρες φάσμα δραστηριοτήτων για τους πελάτες του και σαν αποτέλεσμα οι τουρίστες δεν έχουν πραγματικά ανάγκη ούτε και κίνητρο να πάνε μέχρι την παραλία. Είναι επίσης προφανές, πως το οικονομικό όφελος της ΠΟΤΑ βρίσκεται στο να ξοδεύουν οι τουρίστες τα χρήματά τους μέσα στην ΠΟΤΑ και όχι έξω από αυτήν. Με την σημερινή οικονομική κρίση, που μάλλον δεν θα ξεπεραστεί γρήγορα, οι πελάτες της ΠΟΤΑ θα έχουν περιορισμούς στα χρήματα που θα ξοδεύουν ( τον προϋπολογισμό του ταξιδιού τους) και συνεπώς θα προτιμούν τις δραστηριότητες μέσα στην ΠΟΤΑ, δεν θα ξοδεύουν εύκολα έξω από αυτήν.   

Ο Κύριος Κωνσταντακόπουλος έχει υποσχεθεί στην τοπική κοινωνία, όπως μας είπαν στο καφενείο, πως οι τουρίστες θα κυκλοφορούν σε όλον τον νομό, αυτό όμως , με τις επιλογές του (αρχιτεκτονικές και οικονομικές, ενοικίαση σε πολυεθνικές) δεν μοιάζει να είναι αλήθεια.  Κατά συνέπεια πολύ πιθανά όχι μόνο τα οφέλη άλλων τουριστικών δραστηριοτήτων στην περιοχή θα είναι ελάχιστα, αλλά μπορεί να τα ανταγωνίζεται κιόλας, αφού η ΠΟΤΑ  έχει την δυνατότητα να προσφέρει φθηνότερες τιμές για τις κλίνες αλλά να βασίσει την κερδοφορία της στις υπόλοιπες συμπληρωματικές δραστηριότητες που ικανοποιούν όλο το φάσμα των αναγκών και επιθυμιών των πελατών τους. Ας μην ξεχνάμε πως οι πελάτες αυτοί δεν έρχονται εκεί ούτε γιατί ενδιαφέρονται για την ιστορία του τόπου, ούτε για την παράδοσή του και την φύση του: έρχονται να βρουν συγκεκριμένα προϊόντα, σε συγκεκριμένο χώρο που έχει παγκοσμιοποιημένα και όχι τοπικά χαρακτηριστικά και συνεπώς δεν είναι καταναλωτές τοπικών προϊόντων, ούτε ψάχνουν νέες εμπειρίες,  μάλλον το αντίθετο, προτιμούν την ασφάλεια ήδη γνωστών προτύπων.   

Από πληροφορίες  που μας έδωσαν οι κάτοικοι, είναι ήδη νοικιασμένο σε Αμερικάνικη εταιρεία. Δεν γνωρίζουμε αν, πέραν την προφορικής υπάρχει διασφάλιση πως θα προσληφθούν ντόπιοι, δεν μοιάζει να υπάρχει πάντως. Ακόμη όμως κι αν γίνουν κάποιες προσλήψεις ντόπιων, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί αναπτυξιακό όφελος αφού αυτοί θα παραμένουν μισθωτοί πιθανά χαμηλόμισθοι και δεν θα μπορούν να αυξήσουν ή να ποικίλουν τα εισοδήματά τους και με άλλους τρόπους, πχ μικροκαταστήματα, καφενεία κτλ. Οι κάτοικοι έχουν πληροφορηθεί και περιμένουν 3.000 θέσεις εργασίας και σύμφωνα με όσα μας πληροφόρησαν έχουν γίνει ήδη 3.000 αιτήσεις. Αυτός αριθμός είναι πολύ πιθανά υπερβολικός, έχει δηλωθεί μόνο και μόνο και μόνο για να γίνει αποδεκτό το έργο στην τοπική κοινωνία, διχάζοντάς την , μέχρι να την φέρει προ τετελεσμένου. Αν αληθεύει πως οι κλίνες θα είναι επίσης 3.000 θεωρούμε πολύ απίθανο να αντιστοιχεί μία θέση εργασίας ανά κλίνη. Επίσης πολλές από αυτές τις θέσεις αφορούν εργαζόμενους σε καταστήματα πολυεθνικών μέσα στην ΠΟΤΑ και άλλες θέσεις εξειδικευμένες που είναι απίθανο να βρεθούν ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής. 

Δεν υπάρχει ουδεμία εξασφάλιση ότι η τοπική παραγωγή ( ελαιόλαδου,  κηπευτικών, κτηνοτροφικών) θα ωφεληθεί, το αντίθετο μάλιστα θα συμβεί. Η ΠΟΤΑ από την μία θα εισάγει όλα τα προϊόντα της και από την άλλη αν εν τέλει στερήσει χρήσιμο νερό από την περιοχή θα αποβεί καταστροφική για την τοπική αγροτική παραγωγή, που υποφέρει και από πολλές άλλες αιτίες. Ακόμη και στην περίπτωση που αποφάσιζε η ΠΟΤΑ να αγοράζει πχ ντόπια κρέατα, σύμφωνα με δηλώσεις κατοίκων, η τοπική παραγωγή δεν θα αρκούσε να καλύψει τις ανάγκες. Κατά συνέπεια το έργο βρίσκεται έξω από τα οικονομικά μεγέθη της περιοχής και ουδεμία σχέση έχει με την τοπική οικονομία. 

Βιωσιμότητα

Πιστεύουμε πως η μελέτη βιωσιμότητας ( οικονομικής) πρέπει να εγκρίθηκε πριν από την σημερινή διεθνή οικονομική κρίση. Η ΠΟΤΑ είναι ένα είδος τουριστικής μονοκαλλιέργειας, και ως τέτοια βασίζει την κερδοφορία της σε ελάχιστους παράγοντες: σε ένα μόνο "είδος" πελατείας, ένα συγκεκριμένο target group. Ως τέτοια επένδυση είναι ασταθής και ευάλωτη σε κάθε αρνητικό παράγοντα που επηρεάζει τη διεθνή οικονομία, ιδίως που ανάλογα "ξενοδοχεία" υπάρχουν πολλά στην Τουρκία και Αίγυπτο, που μπορούν να προσφέρουν καλύτερες τιμές. Το γεγονός πως ένα πολύ μεγάλο μέρος επιδοτήθηκε, τοποθετεί την οικονομική βιωσιμότητα σε δεύτερη μοίρα, αφού ο επενδυτής απλώς επενδύει λιγότερα και αναλαμβάνει μικρότερο ρίσκο. Υπάρχει άραγε επαρκής αγορά ή η ζήτηση έχει ήδη καλυφθεί; Αν οι λογικές που οδήγησαν σε αυτή την επένδυση ήταν των προηγουμένων δεκαετιών, είναι ασφαλώς ανεπαρκείς στα σημερινά δεδομένα. 

   

Περιβάλλον 

Εκ πρώτης όψεως η ζημιά στο τοπίο είναι μικρή γιατί το συγκρότημα είναι κάπως κρυφό και "μαζεμένο" χωροταξικά. Οι διάσπαρτες βίλες και η εκτός σχεδίου δόμηση στην περιοχή προκαλούν περισσότερη οπτική ρύπανση από την ΠΟΤΑ. 

Όμως, πέρα από τους δύο  ταμιευτήρες που έχουν ήδη γίνει για να μαζεύουν νερά από τα ποτάμια, πληροφορηθήκαμε πως έχουν γίνει και γεωτρήσεις. Αν δεν έχουμε μια πλήρη μελέτη υδρολογική δεν είναι εύκολο να γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες. Οι συνέπειες θα ανήκουν σε δύο κατηγορίες: μείωση του διαθέσιμου νερού για καλλιέργειες και μείωση του νερού που καταλήγει στον προστατευόμενο υγρότοπο. Αν ισχύει έστω και κατ ελάχιστο το δεύτερο, το έργο ασφαλώς είναι ασύμβατο με την περιοχή NATURA αφού θα έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην ζώνη Α. Αν συμβεί το δεύτερο, θα είναι καταστροφικό για την τοπική κοινωνία. Τα υδρολογικά πρέπει να ερευνηθούν επειγόντως. Ακόμη και αν το σχέδιο είναι καλό, μπορεί στην πράξη να μην λειτουργήσει όπως στη θεωρία. 

Το γεγονός πως οι επενδυτές επικαλούνται πως μειώνουν το αποτύπωμά τους με διάφορους τρόπους,  ( γεωθερμία, φωτοβολταϊκά, ανακύκλωση)  και θέλουν να θεωρηθεί μια "πράσινη" επένδυση, δεν πείθει. Τα μεγέθη είναι τέτοια, πολύ μεγαλύτερα από την τοπική κλίμακα που συνηγορούν στο αντίθετο: είναι πολύ πιθανό πως στην μεγάλη προσπάθεια "πράσινης επικάλυψης" το ίδιο το μέγεθος της δραστηριότητας ή άλλοι αστάθμητοι παράγοντες ( πχ ξηρασία, κλιματική αλλαγή)  θα οδηγήσουν σε αλλοίωση των προθέσεων. Ακόμη και αν όλα έχουν σχεδιαστεί σωστά, η μεγάλη κλίμακα, από μόνη της παράγοντας εξ ορισμού μη οικολογικός και πράσινος, θα φτάσει σε αντίθετα αποτελέσματα.       

  

Ανάπτυξη

Όπως έχει ήδη φανεί,  το έργο αποτελεί "κλειστό κύκλωμα" που θα διαχειρίζεται από πολυεθνικά συμφέροντα ασύμβατα και άσχετα με τα τοπικά μεγέθη. Δεν είναι τουριστικά αναπτυξιακό γιατί δεν διαχέει κέρδη, δεν αναδεικνύει την περιοχή, δεν συνδέεται με άλλες οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής, δεν ευνοεί, αντίθετα ανταγωνίζεται άλλες μορφές τουρισμού. Ο επενδυτής Κύριος Κωνσταντακόπουλος έχει ουσιαστικά επεκταθεί προσφέροντας και άλλα αναπτυξιακά έργα σε όλη την περιοχή: δρόμους, βιολογικούς καθαρισμούς, τουριστικές σχολές κτλ. Αν όμως το έργο είναι εκτός τοπικής κλίμακας τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά και ανταγωνίζεται άλλες μορφές οικονομίας, όλες αυτές οι υποδομές θα καταστούν άχρηστες, αν δεν έγιναν μόνο και μόνο ως πολιτική για να γίνει κοινωνικά αποδεκτό το έργο. Αποτελεί παράδειγμα μονόπλευρης, μη ισόρροπης ανάπτυξης που ελάχιστα θα προσφέρει στην οικονομία της χώρας μας, ελάχιστα αν όχι αρνητικά στην τοπική οικονομία και την περιφερειακότητα.  

     

Συμπέρασμα 

        

Θα πρέπει:

1) να υπάρξουν σοβαρές διασφαλίσεις ότι θα γίνουν προσλήψεις ντόπιων με απόλυτη προτεραιότητα

2) να εξασφαλιστεί απολύτως πως θα αγοράζονται κατά προτίμηση τοπικά προϊόντα σε τιμές που ευνοούν τους παραγωγούς και εισαγωγές να γίνουν μόνον εκεί που δεν επαρκεί η τοπική παραγωγή. 

3) να δίνονται κίνητρα στους πελάτες να διαχέονται στην περιοχή

4) Να υπάρξουν πολύ σοβαρές διασφαλίσεις πως δεν θα υποχωρήσει ο υδροφόρος ορίζοντας, δεν θα μειωθεί η ροή των ποταμών, δεν θα μειωθεί το γλυκό νερό που θα καταλήγει στον υγρότοπο

Γενικά: τέτοιες επενδύσεις, εκτός κλίμακας δεν πρέπει να επιδοτούνται πουθενά στην Ελλάδα, εκτός και αν υπάρχουν διασφαλίσεις σύνδεσης με τοπικές παραγωγές και τοπική οικονομία. Γενικώς η επιδοτήσεις δρουν αρνητικά ως προς την οικονομική βιωσιμότητα αφού ανταγωνίζονται τα κίνητρα του επενδυτή να δει και να συνυπολογίσει τα μακροπρόθεσμα οφέλη.        


Επίλογος


Αντιγράφω από τους σκοπούς ( ορισμό ) των ΠΟΤΑ: Σκοπός της δημιουργίας των Π.Ο.Τ.Α.

«Η συμπλήρωση της συνολικής προσφοράς της χώρας με προορισμούς

σχεδιασμένους εξ αρχής, ώστε να συνιστούν πλήρεις και αυτόνομες τοπικές αγορές

προσανατολισμένες από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού τους σε ζήτηση υψηλής

στάθμης και ειδικών μορφών τουρισμού».

Τα έρώτηματα είναι εύλογα. 
Χρειάζεται η πανέμορφη χώρα μας συμπλήρωση των προορισμών της; Δεν έχει ήδη αρκετές ομορφιές & προορισμούς που έχουμε παραμελήσει; Είναι ανάγκη να επενδύσουμε σε νέους, ενώ δεν αξιοποίησαμε τους παλιούς; Δεν θα ήταν καλύτερο να αναδείξουμε τα τοπιά και τις ομορφιές της χώρας αλλά και να συνεφέρουμε αυτές που έχουμε δυστυχώς χαλάσει;  Να διευρύνουμε την τουριστική ανάπτυξη παρά να την στενέψουμε σε "μαντριά" όπου θα τις εκμεταλλεύονται οι πολυεθνικές;  
Μήπως η λέξη "αυτόνομες" σημαίνει εν τέλει απλώς "άσχετες" με τις τοπικές αγορές, γιατί μοιάζουν οι ΠΟΤΑ απλώς να ενισχύουν τα κέρδη πολυεθνικών και επενδυτών χωρίς φυσικά να φροντίζουν ούτε στο ελάχιστο για τη σύνδεση με την τοπικότητα.