Προστατεύοντας της φύση της Ευρώπης: διδάγματα από τα προγράμματα LIFE

Ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαικής Επιτροπής, συμμετείχα στις εργασίες του συνεδρίου στις Βρυξέλλες, με θέμα: “Προστατεύοντας της φύση της Ευρώπης, διδάγματα από τα προγράμματα LIFE”, από τις 17 ως τις 19 Οκτωβρίου 2008.
Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα και τα διδάγματα καλής πρακτικής για την προστασία ειδών & οικοσυστημάτων από όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Εξετάστηκε το ζήτημα των δασών, των θαλασσίων οικοσυστημάτων, των ποταμών, λιβαδιών αλλά και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της εισαγωγής ξενικών ειδών ως απειλή για τα αυτόχθονα, αλλά και ζητήματα διεθνούς συνεργασίας, ευαισθητοποίησης του κοινού και μεθοδολογίας προσέγγισης προβλημάτων.
Το τρίτο πακέτο προγραμμάτων “LIFE+”, από το 2008 μέχρι το 2013, θα διοχετεύσει πάνω από δύο δις Ευρώ ως συγχρηματοδότηση της ΕΕ, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, υλοποιώντας τους στόχους διαχείρισης του δικτύου προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Τα προγράμματα LIFE είναι το κύριο εργαλείο εφαρμογής της πολιτικής για το φυσικό περιβαλλον της ΕΕ.

Το δίδαγμα που προκύπτει όμως από τη χώρα μας δεν είναι αισιόδοξο και η αποτυχία οπωσδήποτε δεν οφείλεται στις ΜΚΟ ή τους επιστήμονες και φορείς που υλοποιούν τα προγράμματα.
Η ευεργετική επίδραση για την διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας που θα μπορούσε να έχει για τη χώρα μας η σωστή εφαρμογή των προγραμμάτων life δυστυχώς πέφτει στο κενό κι οι άνθρωποι, επιστήμονες και ΜΚΟ που έχουν εργαστεί σε αυτά βλέπουν τις προσπάθειές τους να μοιάζουν μάταιες ιδιωτικές πρωτοβουλίες σε συνθήκες εργασίας όλο και πιο δύσκολες.
Ενώ τα LIFE είναι στοχευμένα για να αποτελέσουν ένα καινοτόμο εργαλείο με στόχο τον ευρύτερο σχεδιασμό μιας μακροπρόθεσμης περιβαλλοντικής πολιτικής στις χώρες αποδέκτες της χρηματοδότησης για το αντικείμενο του φυσικού περιβάλλοντος, σήμερα το Ελληνικό κράτος εξαντλεί κάθε μέσο που έχει στην διάθεσή του για να κάνει το αντίθετο και να βάλει κάθε εμπόδιο στην υλοποίηση των Ευρωπαϊκών στόχων .
Το ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και των ειδών, θεωρείται ακόμη δευτερεύον στη χώρα μας, σε πλήρη αντίθεση με πολλές άλλες χώρες της ΕΕ όπου, μέσω των προγραμμάτων αυτών έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν οικοσυστήματα που στο πρόσφατο παρελθόν είχαν υποβαθμιστεί σοβαρά. Παρά τις χρηματοδοτήσεις που έχουν σαν στόχο τη δημιουργία ορθών πρακτικών διατήρησης και επαναφοράς οικοσυστημάτων, τη βιωσιμότητα και τον σχεδιασμό περιβαλλοντικής πολιτικής βασισμένης σε επιστημονικά δεδομένα δεν υπάρχει εδώ καμιά βελτίωση. Χαρακτηριστικό της αδιαφορίας είναι ότι δεν έχει δημιουργηθεί ούτε καν μια βιβλιοθήκη για να συγκεντρωθούν τα σχέδια διαχείρισης ή μια βάση δεδομένων να καταγράψει τα αποτελέσματα και πολλά χρήσιμα στοιχεία έχουν ήδη χαθεί.

Τα όποια πρόσκαιρα οφέλη από την ολοκλήρωση των προγραμμάτων στη χώρα μας εξανεμίζονται μετά τη λήξη τους διότι:
τα μέτρα προστασίας σπανίως εφαρμόζονται στην πράξη και οι προτάσεις που προκύπτουν από τα προγράμματα μένουν στα συρτάρια.
άλλα “αναπτυξιακά” σχέδια, που προσβλέπουν στο γρήγορο αλλά μη βιώσιμο κέρδος συνήθως υπερτερούν
Αυθαιρεσίες σε βάρος τους περιβάλλοντος συνήθως αποκτούν χαρακτήρα μονιμότητας
οι φορείς διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών αφήνονται είτε να υπολειτουργούν, είτε να μη λειτουργούν καθόλου από έλλειψη χρηματοδότησης και οργάνωσης
Η γενική ασάφεια αρμοδιοτήτων καταλήγει στη μη ανάληψη ευθυνών με αποτέλεσμα την απραξία την αδιαφορία και το πλήρες γραφειοκρατικό χάος σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης.

Η βιοποικιλότητα της Ελλάδας αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι των φυσικών μας πόρων, το οποίο, αν παραμείνουμε με την ίδια πολιτική η μάλλον την ίδια απουσία πολιτικής, σύντομα θα χάσουμε. Η βιοποικιλότητα και η καλή υγεία των οικοσυστημάτων αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της ποιότητας ζωής μας. Το δικαίωμα των πολιτών για μια φύση καθαρή και ζωντανή αγνοείται και αυτό έχει συνέπειες για την υγεία μας τόσο την σωματική όσο και την ψυχική.

Σήμερα όλο και περισσότερα είδη ζώων, φυτών , ψαριών, ερπετών αλλά και ολόκληρα οικοσυστήματα κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Ορατές είναι ήδη και οι πρώτες άμεσες οικονομικές επιπτώσεις εφόσον μια από τις αιτίες της μείωσης του τουρισμού στη χώρας είναι, σύμφωνα με στατιστικές και η υποβάθμιση του τοπίου με αποτέλεσμα να προτιμώνται άλλοι προορισμοί.

Αν και είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός Υπουργείου Περιβάλλοντος στη χώρα μας προκειμένου να υπάρξει θεσμός υπεύθυνος και ικανός να υλοποιήσει τουλάχιστον τους στόχους της ΕΕ για το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000, αυτό δεν θα επαρκέσει να λύσει το πρόβλημα. Χρειάζεται, συνεργασια και συντονισμός όλων των σχετικών υπουργείων και της δημόσιας διοίκησης. Επίσης πρέπει να επανεξεταστεί σοβαρά και συνολικά πιο αναπτυξιακό μοντέλο θέλουμε να ακολουθήσουμε:
Αυτό της σπατάλης των φυσικών μας πόρων με στόχο το πρόσκαιρο κέρδος η την βιώσιμη ανάπτυξη, την διατήρηση και ορθή διαχείριση των φυσικών μας πόρων που θα εξασφαλίσει την ποιότητα ζωής μας τώρα και στο μέλλον;
Η προστασία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας πρέπει πλέον να αποτελέσει κεντρικό στόχο της πολιτικής μας.